Panopticum

Kent u het gevoel voor de spiegel te staan en alleen maar dingen te zien die u niet bevallen? Die neus staat te scheef. Die wangen zijn te dik. Die lippen hadden voller mogen zijn. Die vetjes rond mijn buik moet ik er dringend afwerken. Voor velen is het dagelijkse realiteit, mezelf incluis. En waarom? Weten we eigenlijk waar die ontevredenheid vandaan komt? 

Zoals u al hebt kunnen lezen, ben ik studente filosofie (wat ik deze tijd van het jaar altijd een beetje betreur – leve de examens nietwaar). Daarin botste ik op een uiterst interessant figuur, Foucault, die me kwam vertellen dat ons lichaam het product is van macht en discours. Hoezo, macht? Wel, het is u misschien nog niet opgevallen maar ‘het lichaam’ is iets alomtegenwoordig. De media schotelt ons beelden voor over wat gezond, normaal en wenselijk is. Technologie biedt ons steeds meer mogelijkheden om voorbij het natuurlijke schoon te reiken. En ook onze consumptiemaatschappij doet niet onder in de ratrace om ons alsmaar meer producten aan te bieden die ons tot bij ‘de beste versie van onszelf’ brengen. Dit – is – macht. Onze hele cultuur berust op schoonheidsnormen en -idealen die wij als het ware inslikken en waar we onszelf dagdagelijks mee meten. Believe it or not, we zijn zelf onze grootste onderdrukkers! Verdomde kwelduivels in ons hoofd. Oh wee ook wanneer we niet aan die normen voldoen. Dan volgt er ‘straf’ in de zin van schaamte en angst voor de reactie van anderen. Jawel, zo hard en tegelijkertijd zo subtiel zit dit in ons systeem ingebakken.

Ik weet niet of voor u hetzelfde geldt, maar ik stel mij hier veel vragen bij. Allereerst waar deze normen dan precies vandaan komen. Als we Rubens mochten geloven, zag het schoonheidsideaal in zijn tijd er toch aardig anders uit. Hoe komt het dat we vandaag dan allemaal zo ons best doen een ‘thigh gap’ en een platte buik te bekomen? Wat maakt dat rondingen en wat vetjes hier en daar zo uit den boze zijn tegenwoordig? Wellicht de meest prangende vraag: wie heeft deze macht in handen? We voelen de druk van de maatschappij allemaal, als een soort Big Brother die ons in zijn greep houdt, maar niemand die weet wie precies aan de andere kant staat. 

We kunnen ons ook de vraag stellen of de slinger niet wat doorslaat. Allerlei experten schotelen ons voor wat ‘gezond’ is, hoe we het meest calorieën kunnen verbranden en noem maar op. Frappant is wel dat al die replieken die zich als dé waarheid verklaren elkaar soms regelrecht tegenspreken. Hallo! En wat moet ik nu precies doen? Eerlijk gezegd zie ik door het bos van superfoods en duizend-en-een fitness-soorten de bomen soms niet meer. 

Als we onszelf nog even toestaan een tikkeltje nostalgisch te zijn en terug te gaan naar ‘die goede ouwe tijd’, zien we mensen die nog echt verbonden waren met hun lichaam. Die in staat waren echt naar hun lichaam te luisteren en het te geven wat het nodig had, zonder afgeleid te worden door allerlei stemmen die je toeroepen het beter te weten. Vooruitgang en technologie zijn zeker iets goed, maar of het ons alleen maar voordelen oplevert betwijfel ik alsmaar meer, ondanks een kind van deze tijd te zijn.

Moraal van het verhaal: we zijn meer dan ooit met ons lichaam bezig en zijn er tegelijkertijd verder dan ooit van verwijderd. Geeft stof tot nadenken, niet?